Obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje, z tytułu zawarcia jednej z umów (czynności), o których mowa w ustawie o PCC. Z punktu widzenia opodatkowania istotny jest sam fakt dokonania konkretnych czynności. Obowiązek podatkowy w PCC występuje nie tylko w przypadku dokonania jednej z czynności, ale także, w przypadku zmiany tych umów, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania. Zachodzi on także, gdy orzeczenia sądów, sądów polubownych, czy zawarte ugody wywołują takie same skutki prawne jak czynności określone w ustawie. Moment powstania obowiązku podatkowego w PCC powiązany jest z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej będącej przedmiotem opodatkowania. Poza momentem dokonania czynności cywilnoprawnej, obowiązek podatkowy najczęściej powstaje z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej. PCC nie podlegają czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany:

1. a) w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem VAT,
2. b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona od podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności, z wyjątkiem umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach oraz umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Ustawa zawiera także szeroką listę zwolnień z podatku. W przypadku umowy sprzedaży obowiązek podatkowy ciąży na kupującym, a przy darowiźnie na obdarowanym. Jeżeli natomiast obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, czy wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej. Stawka podatku została szczegółowo określona dla poszczególnego rodzaju czynności. W zależności od czynności wynosi ona 1% lub 2% podstawy opodatkowania, wyjątki dotyczą czynności ustanowienia hipoteki i opodatkowania umowy spółki. Natomiast w sytuacji powołania się przez podatnika w trakcie postępowania kontrolnego na fakt zawarcia umowy pożyczki, stawka podatku ma charakter sankcyjny i wynosi 20% podstawy opodatkowania. Przy ustalaniu podstawy opodatkowania PCC warto sięgnąć do ustawy, która szczegółowo precyzuje ją dla poszczególnego rodzaju czynności, jednak najczęściej podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Jeżeli wskazana przez podatnika kwota budzi wątpliwości organu lub nie została w ogóle wskazana, organ ma możliwość jej zweryfikowania. Obowiązek w zakresie PCC należy realizować bez wezwania organu podatkowego. Podatnik zobowiązany jest do złożenia deklaracji PCC-3 i zapłaty podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Opodatkowaniu PCC podlega:

• umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku,
• umowa darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowa dożywocia,
• umowa o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, odpłatnej służebności,
• umowa depozytu nieprawidłowego,
• umowa spółki.