Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nadaje pracodawcom uprawnienia do przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania przez pracowników zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny.

Do przeprowadzenia kontroli upoważniony jest każdy pracodawca, wypłacający z własnych środków wynagrodzenie za czas choroby na podstawie art. 92 Kodeksu pracy.

W przypadku, kiedy korzystający ze zwolnienia otrzymuje zasiłek chorobowy lub opiekuńczy albo świadczenie rehabilitacyjne, kontrolę albo przeprowadza pracodawca (dla pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych) albo należy zlecić jej przeprowadzenie oddziałowi ZUS, który wypłaca te świadczenia (dla pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych).

Pracodawca uprawniony do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy może tę kontrolę przeprowadzić sam lub zlecić ją przeszkolonej i mającej wiedzę o przepisach określających zasady postępowania przy przeprowadzaniu kontroli wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz o ochronie danych osobowych osobie.

Pracodawca decyduje, w jakich terminach będzie prowadził kontrole – musi oczywiście przy tym pamiętać o zachowaniu ograniczeń wynikających z rozporządzenia.

Kontrola taka polega na ustaleniu, czy w okresie zwolnienia lekarskiego pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej, lub czy nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Jeżeli zwolnienie lekarskie zostało wystawione z powodu konieczności sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, dodatkowo należy ustalić, czy poza pracownikiem nie ma innych domowników, którzy mogą zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny (nie dotyczy to opieki nad dzieckiem w wieku do 2 lat).

Kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy pracodawca może przeprowadzać w miejscu pracy lub w miejscu prowadzenia działalności pozarolniczej, miejscu zamieszkania, miejscu czasowego pobytu, innym miejscu, jeśli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.

Wątpliwości pracodawcy, czy pracownik wykorzystywał zwolnienie lekarskie zgodnie z jego celem i czy w związku z tym ma prawo do zasiłku, rozstrzyga ZUS na wniosek pracodawcy. Jeżeli jest taka potrzeba, ZUS zasięga opinii lekarza orzecznika ZUS.

Osoba kontrolująca nie może wymagać od osoby kontrolowanej podania informacji o stanie zdrowia lub przyczynie, która spowodowała niezdolność do pracy.

Nieobecność pracownika w miejscu zamieszkania lub pobytu w trakcie kontroli nie musi być powodem odmowy prawa do zasiłku, jeśli była uzasadniona.