Obecnie podatnicy VAT mogą dobrowolnie dokonać płatności należności z faktury w systemie tzw. podzielonej płatności. Mechanizm podzielonej płatności polega na tym, że zapłata:

• kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
• całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

W dniu 19 lipca 2019 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, która ma wprowadzić m.in. obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności w obrocie towarami wrażliwymi.

Obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności zostaną objęte faktury:

• których wartość brutto będzie przekraczać 15.000 zł (lub jej równowartość) oraz
• dokumentujące transakcje, których przedmiotem będą towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

W założeniu mechanizm podzielonej płatności będzie obowiązkowy w branżach, do których stosuje się obecnie mechanizm odwrotnego obciążenia oraz odpowiedzialność podatkową. W przyszłości będzie on dotyczył także transakcji, których przedmiotem są: części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe, maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria.

Ustawodawca zlikwiduje stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia, ale wprowadzi limit kwotowy, tj. 15.000 zł kwoty brutto lub równowartość tej kwoty, od którego podatnik będzie miał obowiązek dokonania rozliczenia w mechanizmie podzielonej płatności.

Na fakturach objętych obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności podatnik zobowiązany będzie do umieszczania specjalnej adnotacji w postaci zapisu "mechanizm podzielonej płatności". Obowiązek zamieszczania takiej informacji będzie dotyczył wyłącznie faktur, w których wartość brutto będzie przekraczała 15.000 zł i faktura będzie dokumentowała nabycie towarów i usług wymienionych w dodanym załączniku nr 15 do ustawy.

Nabywca nie będzie zobowiązany dokonać zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności całej należności wynikającej faktury. Obowiązek uregulowania należności w tym mechanizmie dotyczyć bowiem będzie wyłącznie kwoty należności z tytułu nabycia towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy.

Dodać należy, że w przypadku wystawienia przez sprzedawcę faktury bez wymaganego oznaczenia będzie on zobowiązany do wystawienia faktury korygującej, gdyż będzie to faktura wystawiona wadliwie.

Wyłączeniu z obowiązku zamieszczania na fakturach informacji "mechanizm podzielonej płatności" będą podlegali podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego (tj. drobni przedsiębiorcy).

W przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę bez specjalnego oznaczenia "mechanizm podzielonej płatności" naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT wykazanej na tej fakturze. Jeżeli zatem dana faktura (tj. bez specjalnego oznaczenia) o wartości brutto przekraczającej 15.000 zł zawierać będzie jedną pozycję dokumentującą nabycie towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT to sankcja ta będzie naliczana wyłącznie od wartości kwoty podatku należnego z tytułu tej konkretnej pozycji.

Jednakże sprzedawca (wystawca faktury) będzie mógł uniknąć ww. sankcji pod warunkiem, że nabywca ureguluje w mechanizmie podzielonej płatności kwotę odpowiadającą kwocie podatku przypadającą na dostawę towarów lub świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Sankcje grożą również nabywcy towaru lub usługi, który pomimo obowiązku nie dokona płatności w systemie podzielonej płatności. Wówczas naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe, w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze, której będzie dotyczyć płatność. Ponadto podatnik, który wbrew obowiązkowi, dokona płatności kwoty należności wynikającej z faktury z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności podlegać będzie karze grzywny do 720 stawek dziennych lub karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Organ podatkowy nie będzie miał prawa ustalić dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn będą ponosić odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe (zarówno w stosunku do wystawcy faktury, jak i nabywcy towaru lub usługi).

Sankcji w wysokości 30% nie będzie się stosować wobec podatnika, który nie dokona płatności w systemie podzielonej płatności, a do czego był zobowiązany (ureguluje należność za fakturę w inny sposób), jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczy całą kwotę podatku wynikającą z faktury.

Zmiana przepisów ustawy o VAT zakłada możliwość:

• dokonywania jednym komunikatem przelewu zapłaty za więcej niż jedną fakturę, tzw. zbiorczej płatności,
• stosowania mechanizmu podzielonej płatności do zaliczek wnoszonych przed wystawieniem faktury,
• przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT nie tylko na zapłatę zobowiązania w podatku VAT, ale również na zapłatę podatku dochodowego od osób prawnych, podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku akcyzowego, należności celnych czy składek ZUS.

W przypadku uregulowania należności za więcej niż jedną fakturę zmienią się dane, jakie podatnik będzie umieszczał w komunikacie przelewu. Komunikat taki będzie obejmował wszystkie faktury wystawione dla podatnika przez jednego dostawcę lub usługodawcę oraz kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w otrzymanych fakturach. Okres, za który podatnik będzie mógł dokonywać takiej zbiorczej płatności w systemie split payment nie będzie mógł być krótszy niż jeden dzień i dłuższy niż jeden miesiąc.

W przypadku dokonywania płatności w systemie split payment za więcej niż jedną fakturę podatnik w komunikacie przelewu nie będzie wskazywał numeru konkretnej faktury, za którą będzie chciał zapłacić należność, ale okres, za który dokonywać będzie płatności. Natomiast w przypadku zapłaty zaliczek w komunikacie przelewu podatnik w miejsce numeru faktury będzie wpisywał "zaliczka".

Jednocześnie w uzasadnieniu do projektu ww. ustawy wyjaśniono, że przy wyborze zbiorczej płatności w systemie split payment podatnik będzie miał obowiązek zapłaty należności z wszystkich faktur otrzymanych od danego wystawcy w danym okresie, bez względu na to, czy faktury te dokumentować będą transakcje podlegające obowiązkowemu mechanizmowi podzielonej płatności czy też nie.