Zagadnienia dotyczące rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Do Sejmu został skierowany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, dalej zwany projektowaną ustawą. Wprowadza ona zmiany m.in. w zakresie ustalania zaliczki na podatek dochodowy pracowników, które wpłyną na wysokość wynagrodzenia pracowników do wypłaty, tzw. netto, co omawiamy w niniejszym opracowaniu.

Pracodawca jest obowiązany jako płatnik obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od niego przychody ze stosunku pracy (i stosunków pokrewnych) oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez tego pracodawcę.

Zaliczki, o których mowa, zgodnie z ustawą o pdof, za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą:

1) za miesiące, w których dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy nie przekroczył kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali – 17% dochodu uzyskanego w danym miesiącu,

2) za miesiąc, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – 17% od tej części dochodu uzyskanego w tym miesiącu, która nie przekroczyła tej kwoty, i 32% od nadwyżki ponad kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali,

3) za miesiące następujące po miesiącu, o którym mowa w pkt. 2 – 32% dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

Zapowiadana zmiana – wyższy próg podatkowy

Projektowana ustawa zakłada podwyższenie progu podatkowego. Zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 17% będą obliczane do osiągnięcia w dany roku podatkowym dochodu w wysokości 120.000 zł (obecnie jest to kwota 85.528 zł). Po przekroczeniu w roku podatkowym ww. kwoty dochodu podatek będzie obliczany według 32% stawki podatkowej.

Za dochód podlegający opodatkowaniu uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w ustawie o pdof oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 32 ust. 2 ustawy o pdof).

Projektowana ustawa nie przewiduje zmiany wysokości kosztów uzyskania przychodów z tytułu stosunku pracy, jednakże zakłada wprowadzenie możliwości rezygnacji przez pracownika z miesięcznych kosztów, o których mowa w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o pdof. Nadal na niezmienionych zasadach odliczeniu od podatku będą podlegały składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika.

Zapowiadana zmiana – ulga dla pracowników, tzw. ulga dla klasy średniej

Dochód w określonych przypadkach będzie pomniejszany o ulgę dla pracowników. Projektowana ustawa zakłada, że za miesiące, w których podatnik uzyskał w tym zakładzie pracy przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy w wysokości wynoszącej od 5.701 zł do 11.141 zł, które podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej, płatnik będzie pomniejszał dochód ustalony w sposób wskazany wyżej, o kwotę ulgi dla pracowników, w wysokości obliczonej według wzoru:

 

(A × 6,68% - 380,50 zł): 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 5.701 zł i nieprzekraczającego kwoty 8.549 zł,

(A × (-7,35%) + 819,08 zł): 0,17, dla A wyższego od 8.549 zł i nieprzekraczającego kwoty 11.141 zł

gdzie A oznacza uzyskane w ciągu miesiąca przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy, które podlegają opodatkowaniu zgodnie z art. 27 ustawy o pdof.

Ulga ta nie będzie stosowana, jeżeli podatnik złoży sporządzony na piśmie wniosek o niepomniejszanie dochodu o kwotę tej ulgi. Wówczas płatnik nie będzie pomniejszał dochodu o kwotę ulgi dla pracownika najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wniosek. Wniosek ten składać się będzie odrębnie dla każdego roku podatkowego.

Obliczoną zaliczkę aktualnie pomniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, o której mowa w art. 27 ust. 1b pkt 1 ustawy o pdof, jeżeli pracownik przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym złoży zakładowi pracy oświadczenie według ustalonego wzoru, w którym stwierdzi, że:

·                     nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika,

·                     nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,

·                     nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy o pdof,

·                     nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

·                     ten zakład pracy jest właściwy do stosowania tego zmniejszenia (art. 32 ust. 3 ustawy o pdof).

Zapowiadana zmiana – wyższa kwota wolna od podatku

Projektowana ustawa zakłada podwyższenie wysokości podstawy obliczenia podatku, która nie rodzi obowiązku zapłacenia zaliczki na podatek dochodowy do 30.000 zł (obecnie jest to 8.000 zł, przy czym kwota ta ulega obniżeniu wraz ze wzrostem dochodu).

W konsekwencji powyższego kwota zmniejszająca podatek od nowego roku ma wynosić 5.100 zł, tj. 30.000 zł × 17%. Już na etapie zaliczki na podatek dochodowy pracodawca odliczy od podatku kwotę 425 zł, tj. 1/12 z kwoty 5.100 zł (obecnie jest to 43,76 zł, tj. 1/12 z 525,12 zł).

Co istotne kwota zmniejszająca zaliczkę będzie stała i będzie przysługiwała wszystkim pracownikom, a więc również tym których dochody przekroczą kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – ustawa nowelizująca zakłada w art. 32 ustawy o pdof uchylenie ust. 1e oraz w ust. 3 zmianę brzmienia wprowadzenia do wyliczenia.

Kwota zmniejszająca podatek określona w pierwszym przedziale skali podatkowej ma podlegać weryfikacji przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Ma on przedkładać Radzie Ministrów, w terminie do 15 września danego roku propozycję zmiany kwoty zmniejszającej podatek na rok następny, w przypadku gdy kwota minimum egzystencji dla jednoosobowego gospodarstwa ustalonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jest wyższa od 1/12 ilorazu kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej.

W aktualnym stanie prawnym obliczona w powyższy sposób zaliczka na podatek dochodowy podlega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, z tym że w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru.

Zapowiadana zmiana – likwidacja odliczenia części składki zdrowotnej od podatku

Projektowana ustawa w art. 32 ustawy o pdof przewiduje uchylenie ust. 3b, a tym samym od nowego roku przy ustalaniu zaliczki na podatek dochodowy nie będzie już odliczało się składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład 1

Pracownik niebędący uczestnikiem PPK, w wieku powyżej 26 lat, jest wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości 5.200 zł. Przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożył pracodawcy PIT-2. Ze względu na wysokość przychodu ze stosunku pracy pracownikowi od 1 stycznia 2022 r. nie będzie przysługiwała ulga.

Rozliczenie składkowo-podatkowe wynagrodzenia pracownika w grudniu 2021 r. i w styczniu 2022 r. przedstawia się następująco:

wyszczególnienie	wiersz	obciążenia składkowo-podatkowe
		XII/2021	I/2022
wynagrodzenie za pracę	- 1 -	5.200,00 zł	5.200,00 zł
składki ZUS
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: wiersz 1	- 2 -	5.200,00 zł	5.200,00 zł
składki na ubezpieczenia społeczne do pobrania ze środków pracownika: wiersz 2 × 9,76% + wiersz 2 × 1,5% + wiersz 2 × 2,45%	- 3 -	712,92 zł	712,92 zł
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: wiersze 1 - 3	- 4 -	4.487,08 zł	4.487,08 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne: wiersz 4 × 9%	- 5 -	403,84 zł	403,84 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: wiersz 4 × 7,75%	- 6 -	347,75 zł
zaliczka na podatek dochodowy
koszty uzyskania przychodów	- 7 -	250,00 zł	250,00 zł
podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: wiersze 1 - 7 - 3, po zaokrągleniu	- 8 -	4.237,00 zł	4.237,00 zł
kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy	- 9 -	43,76 zł	425,00 zł
zaliczka na podatek dochodowy: wiersz 8 × 17% - wiersz 9	- 10 -	676,53 zł	295,29 zł
zaliczka na podatek dochodowy do pobrania: wiersze 10 - 6, po zaokrągleniu	- 11 -	329,00 zł	295,00 zł
kwota do wypłaty: wiersze 1 - 3 - 5 - 11	- 12 -	3.754,24 zł	3.788,24 zł

Przykład 2

Pracownik niebędący uczestnikiem PPK, w wieku powyżej 26 lat, jest wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości 6.200 zł. Przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożył pracodawcy PIT-2. Przychód pracownika mieści się w przedziale od 5.701 zł do 8.549 zł, w związku z tym od 1 stycznia 2022 r. będzie mu przysługiwała ulga ustalona w następujący sposób: (6.200 zł × 6,68% - 380,50 zł) : 0,17 = 198 zł.

Rozliczenie składkowo-podatkowe wynagrodzenia pracownika w grudniu 2021 r. i w styczniu 2022 r. przedstawia się następująco:

wyszczególnienie	wiersz		obciążenia składkowo-podatkowe
		XII/2021		I/2022
wynagrodzenie za pracę	- 1 -	6.200,00 zł		6.200,00 zł
składki ZUS
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: wiersz 1	- 2 -	6.200,00 zł		6.200,00 zł
składki na ubezpieczenia społeczne do pobrania ze środków pracownika: wiersz 2 × 9,76% + wiersz 2 × 1,5% + wiersz 2 × 2,45%	- 3 -	850,02 zł		850,02 zł
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: wiersze 1 - 3	- 4 -	5.349,98 zł		5.349,98 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne: wiersz 4 × 9%	- 5 -	481,50 zł		481,50 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: wiersz 4 × 7,75%	- 6 -	414,62 zł
zaliczka na podatek dochodowy
koszty uzyskania przychodów	- 7 -	250,00 zł		250,00 zł
ulga dla pracownika	- 8 -			198,00 zł
podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: wiersze 1 - 7 - 3 - 8, po zaokrągleniu	- 9 -	5.100,00 zł		4.902,00 zł
kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy	- 10 -	43,76 zł		425,00 zł
zaliczka na podatek dochodowy: wiersz 9 × 17% - wiersz 10	- 11 -	823,24 zł		408,34 zł
zaliczka na podatek dochodowy do pobrania: wiersze 11 - 6, po zaokrągleniu	- 12 -	409,00 zł		408,00 zł
kwota do wypłaty: wiersze 1 - 3 - 5 - 12	- 13 -	4.459,48 zł		4.460,48 zł

Przykład 3

Pracownik niebędący uczestnikiem PPK, w wieku powyżej 26 lat, jest wynagradzany w stałej miesięcznej wysokości 9.800 zł. Przysługują mu podstawowe koszty uzyskania przychodów (250 zł) i złożył pracodawcy PIT-2. Przychód pracownika jest wyższy niż 8.549 zł i nie przekracza 11.141 zł, w związku z tym od 1 stycznia 2022 r. będzie mu przysługiwała ulga ustalona w następujący sposób: (9.800 zł × (-7,35%) + 819,08 zł) : 0,17 = 581,06 zł.

Rozliczenie składkowo-podatkowe wynagrodzenia pracownika w grudniu 2021 r. i w styczniu 2022 r. przedstawia się następująco:

wyszczególnienie	wiersz	obciążenia składkowo-podatkowe
		XII/2021	I/2022
wynagrodzenie za pracę	- 1 -	9.800,00 zł	9.800,00 zł
składki ZUS
podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: wiersz 1	- 2 -	9.800,00 zł	9.800,00 zł
składki na ubezpieczenia społeczne do pobrania ze środków pracownika: wiersz 2 × 9,76% + wiersz 2 × 1,5% + wiersz 2 × 2,45%	- 3 -	1.343,58 zł	1.343,58 zł
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: wiersze 1 - 3	- 4 -	8.456,42 zł	8.456,42 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne: wiersz 4 × 9%	- 5 -	761,08 zł	761,08 zł
składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: wiersz 4 × 7,75%	- 6 -	655,37 zł
zaliczka na podatek dochodowy
koszty uzyskania przychodów	- 7 -	250,00 zł	250,00 zł
ulga dla pracownika	- 8 -		581,06 zł
podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: wiersze 1 - 7 - 3 - 8, po zaokrągleniu	- 9 -	8.206,00 zł	7.625,00 zł
kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy	- 10 -	43,76 zł	425,00 zł
zaliczka na podatek dochodowy: wiersz 9 × 17% - wiersz 10	- 11 -	1.351,26 zł	871,25 zł
zaliczka na podatek dochodowy do pobrania: wiersze 11 - 6, po zaokrągleniu	- 12 -	696,00 zł	871,00 zł
kwota do wypłaty: wiersze 1 - 3 - 5 - 12