Przy wyborze kontrahentów do współpracy wszyscy przedsiębiorcy, w tym klienci biur rachunkowych, powinni wykazać się należytą starannością. Przedsiębiorcy zobowiązani są do weryfikacji kontrahenta, z którym rozpoczynają współpracę. Takiego sprawdzenia powinien dokonać każdy przedsiębiorca, już na etapie nawiązywania współpracy z danym kontrahentem, a nie dopiero pracownik biura rachunkowego w momencie, kiedy otrzyma dokumenty do zaksięgowania.

Zaniechanie identyfikacji może zrodzić negatywne konsekwencje podatkowe. Przed podjęciem współpracy przedsiębiorca powinien sprawdzić, czy podmiot, z którym zamierza współpracować faktycznie istnieje, czy jest zarejestrowany w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG): w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek cywilnych lub w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS): w rejestrze przedsiębiorców (w przypadku np. spółek jawnych, partnerskich, komandytowych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością), czy w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Szczególną uwagę należy zwrócić na to, czy dany rodzaj działalności, którą prowadzi nasz kontrahent, nie wymaga koncesji, zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej. Reglamentacja działalności gospodarczej oznacza bowiem, że przedsiębiorca nie ma pełnej swobody zakładania i prowadzenia określonych rodzajów działalności.

Biała lista podatników VAT

Bardzo ważna jest identyfikacja kontrahentów w obszarze podatku od towarów i usług. Narzędziem do sprawdzania podatników jest biała lista podatników VAT. Szef Krajowej Administracji Skarbowej prowadzi w postaci elektronicznej wykaz podmiotów:

• w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT,
• zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.

Wykaz zawiera dane podmiotów, w tym numery rachunków rozliczeniowych, lub imiennych rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której podmiot jest członkiem, otwartych w związku z prowadzoną przez członka działalnością gospodarczą, wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym oraz potwierdzonych przy wykorzystaniu STIR. Korzystając z białej listy podatników VAT, można uzyskać informację, czy kontrahent jest czynnym podatnikiem VAT.

Podatnicy nie mogą uwzględniać w kosztach podatkowych wydatku w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji jest dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, lub została dokonana przelewem na rachunek inny, niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w prowadzonym przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazie. Dotyczy to płatności za transakcje o wartości przekraczającej 15 tys. zł, które realizują pomiędzy sobą przedsiębiorcy. Przepisy przewidują również sankcję w postaci objęcia nabywcy solidarną odpowiedzialnością za zaległości podatkowe dostawcy, w części VAT proporcjonalnie przypadającej na realizowaną transakcję. Nabywca może uniknąć negatywnych skutków, jeżeli złoży odpowiednio zawiadomienie o zapłacie na rachunek kontrahenta nieznajdujący się w dniu zlecenia przelewu na białej liście lub płatność zostanie dokonana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Korzystanie z białej listy nie jest obowiązkowe, ale zapłata kontrahentowi na rachunek bankowy, który nie znajduje się na białej liście podatników VAT czy brak zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego, może zostać uznane za brak zachowania należytej staranności. Biała lista jest więc narzędziem pomocnym w identyfikacji kontrahentów w obszarze podatku od towarów i usług.

Czasem ważny też VAT UE

Jeśli przedsiębiorca, klient biura rachunkowego współpracuje z kontrahentami z Unii Europejskiej, dla zachowania możliwości zastosowania stawki VAT 0 proc. dla transakcji wewnątrzwspólnotowej dostawy, obowiązkowa jest identyfikacja posiadania przez kontrahenta numeru VAT UE. Za pomocą unijnego internetowego narzędzia VIES można sprawdzić, czy dany przedsiębiorca jest zarejestrowany jako prowadzący handel w obrębie Unii Europejskiej. Wyniki wyszukiwania wyświetlają się na dwa sposoby: informacja o VAT UE istnieje (numer aktywny) lub nie istnieje (numer nieaktywny). Jeżeli kontrahent twierdzi, że zarejestrował się do celów transakcji wewnątrzunijnych, ale nie potwierdza tego weryfikacja online za pomocą VIES, należy zażądać weryfikacji w krajowych organach administracji.

Weryfikacja jeszcze przed rozpoczęciem współpracy

Wszystkie czynności w zakresie weryfikacji powinny być podjęte już na etapie nawiązywania współpracy z kontrahentem, podpisywania umowy, wystawiania/otrzymywania faktur. Weryfikacja dokonana przez pracownika biura rachunkowego na późniejszym etapie może wiązać się z przykrymi konsekwencjami: brak możliwości odliczenia VAT naliczonego, brak możliwości zastosowania stawki preferencyjnej w VAT czy z dodatkowymi sankcjami.

Na rynku dostępne są również autorskie narzędzia do automatycznej weryfikacji przyszłych i obecnych kontrahentów.

Informacje i wyszukiwarki:

• www.biznes.gov.pl/pl/portal/00116
• aplikacja.ceidg.gov.pl/ceidg/ceidg.public.ui/search.aspx
• ekrs.ms.gov.pl/web/wyszukiwarka-krs/strona-glowna
• www.podatki.gov.pl/wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka
• ec.europa.eu/taxation_customs/vies/#/vat-validation

Podstawa prawna:

• ustawa z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (tekst jedn. U. z 2023 r., poz. 221 ze zm.)
• art. 96b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.)
• art. 15d ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.  Dz.U. z 2022 r., poz. 2587 ze zm.)
• art. 22p ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.  Dz.U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.)
• ustawa z  6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (tekst jedn. U. z 2022 r., poz. 541 ze zm.)
• ustawa z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 685 ze zm.)