Na podstawie ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu Ograniczenia zatorów płatniczych nieopłacone w terminie faktury będzie można odliczyć od podstawy opodatkowania. Preferencja w podatkach dochodowych przysługiwać będzie wierzycielowi, który nie uzyska zapłaty za fakturę w określonym terminie, dłużnika natomiast. Może dotknąć swoistego sankcja w postaci konieczności zwiększenia podstawy opodatkowania czy obniżenia straty.

Znowelizowane przepisy podatkowe wskazują, że u wierzyciela podstawa opodatkowania, obliczana odpowiednio na potrzeby CIT lub PIT, może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego, która nie została uregulowana lub zbyta.

Zmniejszenie podstawy o podatkowania będzie możliwe na etapie ustalania zaliczek na podatek dochodowy. Dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki, może zostać zmniejszony o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego, która nie została uregulowana lub zbyta. Przy czym, zmniejszenia dokonuje się począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

W praktyce u wierzyciela, który jest czynnym podatnikiem VAT, zmniejszenie podstawy opodatkowania będzie możliwe jedynie w odniesieniu do kwot netto wykazanych na fakturach dokumentujących sprzedaż towarów lub świadczenie usług, które to kwoty zostały uprzednio przez wierzyciela zaliczone do przychodów należnych.

Podatnik, który dokonał zmniejszenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki, obowiązany jest do zwiększenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki w okresie rozliczeniowym roku podatkowego, w którym wierzytelność została uregulowana.

W odniesieniu do dłużnika przepisy stanowią, że podstawa opodatkowania podlega zwięk­szeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego, które nie zostało uregulowane. Przy czym dłużnik będzie musiał zwiększyć podstawę do opodatkowania za ten okres rozliczeniowy, w którym upłynie 90 dni od terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, o ile do dnia upływu terminu płatności zaliczki za ten okres rozliczeniowy nie ureguluje zobowiązania.

Podatnik, który dokonał zwiększenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki zmniejsza dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki w okresie rozliczeniowym roku podatkowego, w którym zobowiązanie zostanie przez niego uregulowane.

Jednocześnie, niezależnie od powyższego, w nowych uregulowaniach znajduje się również zapis wskazujący, że przepisy o korekcie podstawy opodatkowania stosuje się wyłącznie do wierzytelności lub zobowiązań, odpowiednio o zapłatę lub do zapłaty, świadczeń pieniężnych, wynikających z transakcji handlowych, jeżeli z tytułu tych transakcji przynajmniej u jednej ze stron określa się przychody lub koszty uzyskania przychodów, bez względu na termin ich ujęcia w tych przychodach lub kosztach uzyskania.

Ustawodawca przewidział też odpowiednie rozwiązania dla podatników, którzy w składanych zeznaniach podatkowych nie deklarują podstawy opodatkowania lecz wykazują stratę. W przypadku, gdy podatnik poniósł za dany rok stratę, po stronie wierzyciela kwota tej straty może być zwiększona o zaliczaną uprzednio do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego.

Z kolei po stronie dłużnika kwota straty podlega obowiązkowemu zmniejszeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego, które nie zostało w wymaganym terminie uregulowane.

Ustawodawca wskazuje, że zwiększenia/zmniejszenia straty dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie. Obowiązek zwięk­szania/zmniejszania straty powstaje na etapie obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy również u podatników wykazujących stratę.

Zwiększenie lub zmniejszenie podstawy opodatkowania będzie możliwe po spełnieniu innych, szczegółowo określonych w ustawie warunków. Nowe przepisy stosuje się, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

·      dłużnik na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia zeznania podatkowego, nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

·      od daty wystawienia faktury (rachunku) lub zawarcia umowy dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym została wystawiona faktura (rachunek) lub zawarto umowę, a w przypadku, gdy rok kalendarzowy, w którym wystawiono fakturę (rachunek) jest inny niż rok kalendarzowy, w którym zawarto umowę – gdy nie upłynęły 2 lata. Ucząc od końca roku kalendarzowego późniejszej z tych czynności;

·      transakcja handlowa zawarta jest w ramach działalności wierzyciela oraz działalności dłużnika, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy podkreślić, że nowych rozwiązań nie będzie jednak można stosować do transakcji handlowych dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Przepisy ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych zasadniczo wchodzą w życie 1 stycznia 2020 r. W odniesieniu do podatników CIT postanowiono, że w przypadku podatników, których rok podatkowy jest inny niż rok kalendarzowy, i rozpocznie się przed dniem 1 stycznia 2020 r., nowe przepisy mają zastosowanie począwszy od roku podatkowego rozpoczynającego się po 31 grudnia 2019 r w odniesieniu do transakcji handlowych, w przypadku których termin zapłaty upływa po 31 grudnia 2019 r.

W przepisach wprowadzających, uszczegółowiono, że uregulowania polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu podstawy opodatkowania w CIT i PIT mają zastosowanie do transakcji handlowych, których termin zapłaty upływa po 31 grudnia 2019 r.

W praktyce zatem wierzyciele będą mieli prawo, a dłużnicy obowiązek, stosowania nowych uregulowań dopiero w zeznaniach rocznych składanych za 2020 r. Przy czym może się tak zdarzyć, że korekty podstawy opodatkowania za 2020 r. mogą dotyczyć przychodów lub kosztów ujętych w księgach roku 2019, w odniesieniu do których termin płatności strony ustalą po 31 grudnia 2019 r.

Uchwalone zmiany nakładają na duże podmioty będące podatnikami CIT (czyli na podatników, u których wartość przychodu przekracza 50 mln euro oraz na podatkowe grupy kapitałowe) dodatkowy obowiązek sporządzania i przesyłania drogą elektroniczną ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, w terminie do 1 stycznia każdego roku, sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Celem takiego sprawozdania jest oczywiście wyeliminowanie nadużyć, polegających na opóźnieniach w płatności za nabywane usługi lub towary.