26 kwietnia 2023 r. pracownicy zyskali nowe uprawnienie do dodatkowego typu płatnego urlopu. Pracownikowi przysługuje teraz w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.

Pracownik zachowuje wówczas prawo do połowy wynagrodzenia. Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Zwolnienie na wniosek pracownika

Pracownik składa wniosek. W pierwszym wniosku w danym roku decyduje o sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia.

Pracodawca musi udzielić zwolnienia od pracy na wniosek pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Zwolnienie jest udzielane w wymiarze godzinowym. Jeśli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze, albo dla którego dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin, to ustala się je proporcjonalnie do tego wymiaru. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Pojęcie siły wyższej

Ani dyrektywa, ani kodeks pracy, nie precyzują, czym jest siła wyższa. Za siłę wyższą uznaje się zdarzenia nadzwyczajne, zewnętrzne, niedające się z góry przewidzieć i niemożliwe do zapobieżenia. Są nimi zwłaszcza zdarzenia o charakterze katastrofalnych działań przyrody i zdarzenia nadzwyczajne w postaci zaburzeń życia zbiorowego takich jak wojna czy zamieszki krajowe. Definicja ta nie przystaje jednak do sytuacji, o które chodzi w art. 148(1) kodeksu pracy. Przepis ten wiąże bowiem prawo do zwolnienia z pilnymi sprawami rodzinnymi spowodowanymi chorobą lub wypadkiem, a pracownik nie musi wykazywać zaistnienia tych przyczyn, aby ze zwolnienia skorzystać. Zwolnienie z powodu siły wyższej przysługuje także żołnierzom i funkcjonariuszom.