Od 1 stycznia 2023 r. wzrosła wysokość składek na ubezpieczenie społeczne dla przedsiębiorców. Wynika to ze wzrostu minimalnego wynagrodzenia za pracę - w przypadku nowych firm oraz wyższego prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, które stanowi podstawę wyliczenia składek dla przedsiębiorców działających na rynku od dłuższego czasu. Minimalne wynagrodzenie za pracę, wynosi w tym roku 3490 zł, a od 1 lipca będzie to już 3600 zł (w 2022 r. było to 3010 zł), natomiast prognozowane przeciętne wynagrodzenie w 2023 r. wynosi 6935 zł. Podwyżka nie ominęła także składki zdrowotnej, która w tym roku dla niektórych przedsiębiorców wynosi 470,20 zł.

Składki ZUS przedsiębiorców w 2023 r.

Dla przedsiębiorcy z racji prowadzonej działalności obowiązkowe są ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe), a także ubezpieczenie zdrowotne. Tylko ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a przystąpienie do niego możliwe jest wyłącznie na złożony przez niego wniosek.

W sytuacji, gdy prowadzenie pozarolniczej działalności lub współpraca przy jej prowadzeniu nie jest jednym tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym, osoba prowadząca tę działalność lub osoba z nią współpracująca podlega ubezpieczeniom bądź obowiązkowo, bądź dobrowolnie (szczegóły w poradniku ZUS).

Osoba, która z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności lub współpracy podlega dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, w przypadku przystąpienia do tych ubezpieczeń, obejmowana jest również ubezpieczeniem wypadkowym. Osoba ta w ogóle nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu.

Z kolei składkę na Fundusz Pracy odprowadzają te osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby współpracujące, które podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W konsekwencji za osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na swój wniosek nie należy odprowadzać składki na Fundusz Pracy.

Składkę na FP opłaca się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie niższych, w przeliczeniu na okres miesiąca, niż minimalne wynagrodzenie, co oznacza, że np. osoba, o której mowa w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, opłacająca składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od kwoty stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenia nie opłaca za siebie składek na Fundusz Pracy.

Obowiązek opłacania składek na Fundusz Solidarnościowy został wprowadzony od 1 stycznia 2019 r. Do obowiązkowych składek na FS należy stosować zasady dotyczące obowiązkowych składek na Fundusz Pracy. Oznacza to, że:

·      składkę tą opłacają ci sami płatnicy, którzy opłacają składkę na Fundusz Pracy,

·      składka ta jest opłacana za te same grupy ubezpieczonych, za których występuje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy,

·      składka ta jest obliczana od tej samej podstawy wymiaru co składka na Fundusz Pracy,

·      mają do niej zastosowanie te same zwolnienia, które obowiązują w stosunku do składek na Fundusz Pracy.

ZUS dla nowych firm

I. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, które:

·      nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności,

·      nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2022 r. dla tych osób stanowiła zadeklarowana kwota, nie niższa niż 903 zł (30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2022 r.). Zgodnie bowiem z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2021 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej, od dnia 1 stycznia 2022 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 3010 zł.

Zatem, za miesiące styczeń-grudzień 2022 r. składka na ubezpieczenia społeczne wyżej wymienionych nie mogła być niższa:

·      na ubezpieczenie emerytalne od kwoty: 176,27 zł (tj. 19,52%),

·      na ubezpieczenia rentowe od kwoty: 72,24 zł (tj. 8%),

·      na ubezpieczenie chorobowe od kwoty: 22,12 zł (tj. 2,45%).

Natomiast, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej w 2023 r., od 1 stycznia 2023 r. płaca minimalna wzrosła do 3490 zł, a od 1 lipca wzrośnie do 3600 zł. W związku z tym składki na ubezpieczenie społeczne wzrosną, w porównaniu do 2022 r., o ok. 600 zł rocznie.

Duży ZUS

II. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, tj.:

·      osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, niewymienione w punkcie I,

·      twórcy i artyści,

·      osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, a także osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

·      wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,

·      akcjonariusze prostej spółki akcyjnej,

·      osoby, które prowadzą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność albo z osobami korzystającymi z „ulgi na start”.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w 2022 r. dla tych osób stanowiła kwota zadeklarowana, nie niższa niż 3553,20 zł (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 ustawy na dany rok kalendarzowy).

Zatem, za miesiące styczeń - grudzień 2022 r. składka na ubezpieczenia społeczne wyżej wymienionych nie mogła być niższa:

·                    na ubezpieczenie emerytalne od kwoty: 693,58 zł (tj. 19,52%),

·                    na ubezpieczenia rentowe od kwoty: 284,26 zł (tj. 8%),

·                    na ubezpieczenie chorobowe od kwoty: 87,05 zł (tj. 2,45%).

Natomiast, prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie w tym roku wynosi 6935 zł brutto miesięcznie. W 2023 r. podstawę wymiaru składek, tj. 60% tego wynagrodzenia, stanowi więc kwota 4161 zł, a składki ZUS wyniosą miesięcznie 1418,48 zł (z ubezpieczeniem chorobowym, ale bez składki zdrowotnej).

Dodajmy, że zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym, Zakład powiadamia do dnia 20 kwietnia danego roku płatników składek, którzy przekazali informację ZUS IWA za trzy kolejne ostatnie lata kalendarzowe.

Pozostali płatnicy składek zobowiązani są do samodzielnego ustalenia stopy procentowej składki na dany rok składkowy, tj.:

·      płatnicy składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, którzy nie mieli obowiązku przekazywania informacji ZUS IWA przez trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe, zgodnie z art. 33 ust. 1 ww. ustawy, ustalają stopę procentową składki na to ubezpieczenie w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do której należą,

·      płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych, zgodnie z art. 28 ust. 1 ww. ustawy, ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności.

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na okres roku składkowego i zgodnie z art. 2 pkt 8 ww. ustawy obowiązuje do składek należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku.

Płatnicy zobowiązani do opłacania składek na Fundusz Pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy opłacali składkę w 2022 r. wysokości 1,0% podstawy wymiaru. Podstawą do naliczania składki w tej wysokości jest art. 145 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, zgodnie z którym w przypadku, gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed dniem 1 stycznia, to do czasu jej ogłoszenia obowiązują składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

Stopę procentową składki na Fundusz Solidarnościowy również określa ustawa budżetowa i w 2022 r. wynosiła ona 1,45% podstawy jej wymiaru.

Składki na Fundusz Solidarnościowy oblicza się łącznie ze składkami na Fundusz Pracy w wysokości sumy stóp procentowych tych składek (2,45% = 1,0% + 1,45%) i wykazuje je w łącznej kwocie w polu 01 w bloku VII deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.

Zgodnie z projektem ustawy budżetowej, w 2023 r. składka na:

·                    Fundusz Solidarnościowy ma wynosić 1,45%,

·                    Fundusz Pracy ma wynosić 1,0%

podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Ulga na start

Z ulgi na start, czyli przez 6 miesięcy kalendarzowych nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne, można skorzystać jeśli:

·      podejmie się działalność gospodarczą po raz pierwszy albo ponownie po co najmniej 60 miesiącach kalendarzowych od ostatniego zawieszenia lub zakończenia działalności gospodarczej,

·      nie będzie się wykonywać dla byłego pracodawcy tego, co robiło się dla niego jako pracownik, w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym.

Ulga ta zwalnia ze składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe). Można zrezygnować z tej ulgi – wówczas opłaca się składki od podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia, tj. 1047 zł, a od 1 lipca 2023 r. będzie to 1080 zł (patrz: część "ZUS dla małych firm").

W okresie korzystania z ulgi na start podlega się obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Opłaca się składki tylko na to ubezpieczenie.

Mały ZUS plus

Dwa kluczowe warunki, które trzeba spełnić, żeby otrzymać tę ulgę, to:

·      przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej przez cały poprzedni rok kalendarzowy nie przekroczyły 120 000 zł,

·      prowadziło się działalność gospodarczą w poprzednim roku kalendarzowym przez nie mniej niż 60 dni kalendarzowych.

Nie można opłacać składek Mały ZUS Plus:

·      w pierwszym roku prowadzenia działalności

·      jeśli spełnia się warunki do płacenia obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne, od podstawy wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia.

Mały ZUS dotyczy tylko składek na ubezpieczenia społeczne. Nie obejmuje składki zdrowotnej, którą trzeba płacić w pełnej wysokości.

Podstawa wymiaru, a więc i wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, jest uzależniona od wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym.

Podstawa wymiaru tych składek nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (1047 zł = 3490 zł x 30%, a od 1 lipca 2023 r. będzie to 1080 zł = 3600 zł x 30%) i nie wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (4161 zł = 6935 zł x 60%).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

W 2023 roku podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla niektórych przedsiębiorców i osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 5224,46 zł (75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2022 r., włącznie z wypłatami z zysku, tj. kwoty 6965,94 zł). Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2023 r., począwszy od składek należnych od dnia 1 stycznia 2023 r., nie może być więc niższa niż 470,20 zł (tj. 9,00% podstawy wymiaru).

Przypomnijmy, że do końca 2021 r. obowiązywały jednolite zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność. Od 2022 r. zasady te są różne i zależą od formy opodatkowania osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

W odniesieniu do osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i do przychodów z tej działalności stosują opodatkowanie na zasadach ogólnych albo ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – wprowadzona została zasada rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że składki nadal oblicza się co miesiąc od miesięcznej podstawy wymiaru, ale po zakończeniu roku ustala się dodatkowo wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru. Może to oznaczać, że w stosunku do sumy opłaconych miesięcznie składek, obliczona składka roczna będzie wyższa lub niższa. Tym samym przedsiębiorca będzie zobowiązany dopłacić powstałą różnicę lub wystąpić o zwrot nadpłaty.

1. Działalność gospodarcza opodatkowana według skali podatkowej i podatkiem liniowym

W 2023 roku składka na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą:

·      opodatkowaną według skali podatkowej wynosi 9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej),

·      opodatkowaną podatkiem liniowym wynosi 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej),

·      opłacających podatek z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box) wynosi 4,9% podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).

Należy pamiętać jednak, że kwota składki dla osób prowadzących działalność gospodarczą nie może być niższa niż:

·      9% minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, czyli 1 lutego (w 2023 roku jest to kwota 314,10 zł) - jeżeli składka zdrowotna obliczona w ten sposób będzie niższa niż kwota 9% minimalnego wynagrodzenia, będziesz musiał podnieść wysokość składki do tej kwoty,

·      9% iloczynu liczby miesięcy w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu tego roku składkowego, w przypadku składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru (w 2023 roku dla pełnego roku składkowego – kwota 3769,20 zł).

Ważne! Rok składkowy to okres od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego.

2. Działalność gospodarcza opodatkowana ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

W 2023 roku składka na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych wynosi 9% podstawy wymiaru składki.

Miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi:

·      kwotę równą 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego, nie przekroczyły kwoty 60 tys. zł

·      kwotę równą przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60 tys. zł, a nie przekroczyły kwoty 300 000 zł

·      kwotę równą 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300 tys. zł.

Ważne! Jeśli przekroczy się kwotę przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc należy rozliczyć składkę od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów.

Nowa składka obowiązuje ryczałtowców od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

3. Działalność gospodarcza opodatkowana w formie karty podatkowej

Przedsiębiorcy opodatkowani w formie karty podatkowej w tym roku opłacają składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru składki stanowiącej kwotę minimalnego wynagrodzenia obowiązującego  w dniu 1 stycznia danego roku. W 2023 roku kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązująca w dniu 1 stycznia wynosi 3490 zł, natomiast kwota składki zdrowotnej podlegającej wpłacie do ZUS - 314,10 zł.

Ważne! Zapłacona składka zdrowotna nie będzie podlegała odliczeniu od podatku ustalonego w decyzji naczelnika urzędu skarbowego.

Składka w tej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

4. Pozostałe osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby współpracujące

Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego, jeżeli:

·      prowadzisz działalność pozarolniczą i nie zaliczasz się do żadnej z grup osób wcześniej wymienionych,

·      współpracujesz z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub z osobami, które korzystają z ulgi na start.

Zatem, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla ww. osób stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 5224,46 zł (75% kwoty 6965,94 zł). Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2023 r., począwszy od składek należnych od dnia 1 stycznia 2023 r., nie może być więc niższa niż 470,20 zł (tj. 9,00% podstawy wymiaru).

Składka w tej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.